انیمه و مانگا چیست؟

فکر می کنم شما هم مثل من در دوران کودکی خود، با انیمیشن های بسیاری خاطره دارید که از تلویزیون پخش شده اند، یا خودتان آنها را تهیه کرده اید و تماشا کرده اید. فوتبالیست ها (کاپیتان سوباسا)، هایدی، بابا لنگ دراز و ایکیوسان نمونه های بارز این پویانمایی های پر خاطره هستند. اما اگر در ذهن خود از لحاظ فنی فکر کرده اید که این ها هم مانند ساخته های آمریکایی انیمیشن نامیده می شوند، کاملا در اشتباهید!

این نوع پویانمایی ها در کشور ژاپن ساخته می شوند و انیمه نامیده می شوند. (مخفف انیمیشن) این روزها بودجه های فروانی برای انیمه ها در ژاپن پرداخت می شوند. هر فصل از سال انیمه های سریالی فراوانی روی آنتن شبکه های مختلف ژاپن می روند و هرسال انیمه های سینمایی فراوانی اکران می شوند. انیمه های کوتاه عموماً ۱۲یا ۲۴ قسمت می باشند. از آن جایی که اکثر این انیمه ها از مانگای مربوط به خود ساخته می شوند. و مجبور هستند که طی ۱۲ یا ۲۴ قسمت پایان یابند، امکان این که در سناریوی آن دست برده شود تا به طول انیمه افزوده شود کمتر است (اتفاقی که در انیمه های بلند شاهد آن هستیم) برای همین اکثراً این انیمه ها امتیاز بیشتری نسبت به انیمه های بلند و هرچند محبوب می گیرند. انیمه ی پایان یافته ­ی دفترچه­ ی مرگ از جمله ی این انیمه هاست.

 

انیمه های بلندتر در چندین فصل پخش می شوند حتی انیمه ه­ایی نظیر کارآگاه کنان ممکن است قریب به ۱۶ سال به طور متوالی از تلویزیون پخش شود. هنگام ساخت این انیمه ها از آنجایی که پس از مدتی داستان انیمه به داستان مانگایی که هر هفته پخش می شود نزدیک می شود، سناریو نویس برای این که این نزدیکی دیرتر اتفاق بیفتد به تعداد فلش بک ها و دیالوگ ها می افزاید و در هنگامی که این طلاقی صورت بگیرد دو راه حل وجود دارد، یا این که پخش انیمه را برای مدت قریب به ۱ سال متوقف کنند مانند انیمه گینتاما، یا این که سناریو نویس با استفاده از تخیل خود داستان بلندی جدا از خط داستانی کنونی انیمه به طوری که به داستان اصلی صدمه نزند (که در بعضی مواقع با داستان آینده مانگا در تضاد است) خلق کند. قسمت هایی که بر اساس این داستان ساخته می شوند را اصطلاحاً Filler می خوانند که انیمه ی بلیچ در این میان سرآمد تمامی انیمه­ هاست ( قریب به نیمی از این سریال را قسمت های فیلر تشکیل می دهد)

انیمه ها نفوذ فراوانی در رسانه ژاپن دارند. قطعا همگی شاهکارهای سینمایی فراوانی از ژاپن در قرن بیستم و حتی در زمان حال مانند هفت سامورایی یا مردی به نام ایپ دیده ایم. اما انیمه ها بحثی جدا از سینما و سایر رسانه های ژاپن دارند که دیدن و دنبال کردنشان بخشی از فرهنگ مردم ژاپن شده است و رفتار مردم ژاپن، سیاست های آنها، مذهب های مختلف ژاپنی و… در انیمه ها موج می زنند. این مورد که انیمه ها با وجود این همه بودجه و سختی کار، رایگان روی آنتن می روند و با این همه استقبال مواجه می شوند، توجه مردم جهان را به خود جلب می کنند.

علاوه بر ژاپنی ها، انیمه ها تاثیرات به سزایی در فرهنگ مردم جهان داشته اند. به طوری که از قرن نوزدهم به بعد موجب علاقه­ مندی ملت های غربی به فرهنگ ژاپنی شده است. علاوه بر انیمه، فرهنگ ژاپنی به اشکال دیگر نیز در ملل جهان رسوخ کرده است. در جهان تعداد افرادی که زبان ژاپنی را مطالعه می کنند افزایش یافته است. برای همین نیز در سال ۱۹۸۴، امتحان مهارت زبان ژاپنی (Japanese Language Proficiency Test) برای متقاضیان فراهم گردید. حتی صنایع انیمیشن سازی آغازین نیز قصد رقابت با انیمه را دارند. انیمیشن­های تاثیر گرفته از انیمه به کارهای غیر ژاپنی اطلاق می شود که از نظر سبک بصری با انیمه رقابت می کنند. بیشتر این آثار در آمریکا، اروپا، و کشورهای آسیایی (به غیر از ژاپن) تولید می شوند که عموماً از سبک، حالت و شیرین کاری های انیمه استفاده می کنند. انیمه ی "آواتار: آخرین باد افزار" نمونه ای از این آثار است. مهم ترین آثار آمریکایی که در خلق فضای چند لایه (داستان همراه مفهوم) از انیمه ها اقتباس کرده اند، آثار استودیو پیکسار هستند که فقط در همان یک بحث توانسته اند اقتباس موفقی داشته باشند. به همین علت به عقیده ما این آثار انیمه نیستند. زیرا تا کنون هیچ اثر غیر ژاپنی ای نتوانسته شیره و عصاره واقعی یک انیمه را بیرون بکشد.

زمانی که شما هم کمی انیمه ها را دنبال می کنید، تازه می فهمید با پویانمایی هایی ساده طرف نیستید! انیمه مانند سینما نیست که از ترکیب های ساده تصویربرداری، شخصیت پردازی و داستان های ساده استفاده کند و مانند انیمیشن های ساده آمریکایی نیست که از توانایی های خود در زمینه های تخیل، داستان های خلاقانه تر و طراحی های رنگارنگ شگفتی آور بی خبر باشد. انیمه از پتانسیل خودش باخبر است، خودش را می شناسد می داند که می تواند تا عمق تخیل و خلاقیت های داستانی نفوذ کند و در عین حال، هر نوع شخصیتی می تواند داشته باشد، هر نوع تصویر برداری ای می تواند داشته باشد و فلسفه را با داستان هایش به زیبایی ترکیب می کند. انیمه جدا از تمام استفاده هایی که از لحاظ فنی و داستانی از خود می کند، در ژانرهای مختلفی حضور دارد. این یعنی برعکس یک انیمیشن که عموما دنبال خلاقیت در داستان است، انیمه اول ژانر خودش را برمی گزیند، سپس خلاقیتش را در آن ژانر استفاده می کند. این به مراتب محصول باکیفیت تر و متمرکزتری در موضوع انیمه ایجاد می کند. بر فرض مثال، کمپانی والت دیزنی، شاید داستان های جالب و ماجراجویانه ای از پرنسس های مختلف ساخته است. آثاری مانند سرمای خفته یا سیندرلا نتیجه‌ی یک سناریوی فیلمنامه موفق اند. اما انیمه ها اول انتخاب می کنند که آیا پسرانه باشند یا دخترانه؟ یا اینکه ژانر ورزشی داشته باشند یا ماجراجویی یا ماوراء الطبیعه؟ به این ترتیب داستانی جذاب تر در آن زمینه خلق می کنند و طبعا بازخوردهای خوبی نسبت به علاقه مندان آن ژانر یا دسته بندی پیدا می کنند.

یک نکته جالب که در ژانر انیمه وجود دارد، ژانرهای دموگرافیکی انیمه است. یعنی مخاطبان انیمه علاوه بر چیزی مانند اکشن پسندان، دسته ای خاص از مردم است. مانند دختران نوجوان، یا مردان جوان. جالب است نه؟ دسته بندی های دموگرافیکی به این موارد خلاصه می شوند: Shojo (دختر نوجوان)، Shonen (پسر نوجوان)، Josei (دختر جوان)، Seinen (پسر جوان)، Kodomo (کودک) که گستردگی دنیای انیمه را می رساند. (لازم به ذکر است گفته شود دسته بندی های دموگرافیکی، همان رده یندی سنی هم هستند. کودومو زیر ۱۳ سال، شوجو و شونن بالای ۱۳ سال، سینن و جوسای بالای ۱۷ سال هستند) شما از هر ژانری که خوشتان می آید، با توجه به دسته بندی دموگرافیک می توانید انیمه مناسب خودتان و سلیقه تان را انتخاب کنید. اگرچه در این میان همیشه استثناهایی وجود داشته اند. آثاری مانند هایکیو که در واقع شونن هستند را برخی دختران هم می پسندند.

البته گفتیم که انیمه ها با انیمیشن ها فرق می کنند. جدا از مسائل داستانی که بهشان اشاره شد، از لحاظ تکنیکال انیمه ها سبک خاص خودشان را دارند. در بخش طراحی شخصیت ها، چشم ها درشت هستند و قد و سر برخی اوقات اغراق آمیز و برخی اوقات متناسب طراحی می شوند. برخی آیتم ها مانند قطرات درشت عرق که حالتی کمدی دارند، به سرعت روی چهره ظاهر می شوند و چهره ها به راحتی احساسات شخصیت را نشان می دهند. مانند برخی مواقع که چشمان شخصیت زیر موها پنهان می شوند و می خواهند حالت چهره را پنهان نگه دارند یا تبدیل شدن چشم ها به یک نقطه که حاکی از تعجب فراوان شخصیت است. انیمه ها در نما و تصاویر سیاست های خودشان را دارند. از کلوز آپ برای بیان احساسات فردی و لانگ شات در خلق موقعیت های کمدی به خوبی استفاده می کنند و از نماهای اغراق آمیز در رویدادهای مهم (مانند نشان دادن یک جنگ از پایین و قدرتمند نشان دادن جنگجویان) استفاده می کنند. مهم تر از همه، طراحی دانه دانه شخصیت ها متفاوت است. چرا که در رنگ مو و رنگ چشم هم ژاپنی ها تغییر ایجاد می کنند. این کار باعث می شود تا همراه طراحی قد و چهره، هرچقدر که بخواهند شخصیت های مختلف طراحی کنند و به آنها روح و رنگ ببخشند. چرا که رنگ خودش از عوامل نشان دادن شخصیت است.

مراحل خلق انیمه اما مانند یک انیمیشن کلاسیک هالیوودی است. طرح داستان، استوری بورد، طراحی شخصیت ها، تولید و صداگذاری. اما چیزی که همه تر از همه سختی و زیبایی تولید انیمه را نشان می دهد، طراحی دستی انیمه و فریم به فریم  و خارج نشدن از حس و حال دوبعدی است. به طور کلی در کشورهایی مانند آمریکا به دلیل کمبود بودجه برای یک انیمیشن، طراحی ها توسط کامپیوتر به صورت سه بعدی انجام می شوند. اما در ژاپن وقت و بودجه کافی برای تهیه یک اثر استفاده می شود. علاوه بر آن طراحی انیمه ها به صورت دو بعدی با کامپیوتر پاسخ گوی کیفیت نیست و نتیجه بد درمی آید و نمی تواند در پخش کیفیت مناسبی داشته باشد. بنابراین هنوز هم به صورت دو بعدی انیمه ها طراحی و تولید می شوند که نتیجه ای مطلوب میان پویانمایی های دو بعدی دارد.

البته این هم بهتر است گفته شود که انیمه ها، همیشه چیزهای خارق العاده ای نیستند! تنوع زیاد انیمه ها آنقدر زیاد است که هر نوع شیوه روایت و روابط شخصیت ها و داستان و… در آن ها یافت می شود. درست است که انیمه ها به صورت کلی متفاوت هستند و از قوانین خودشان پیروی می کنند. اما اگر یک انیمه که به تازگی می خواهد روی آنتن برود، بخواهد اثر موفقی شود، نهایت خلاقیت را در همه چیز لازم دارد. انیمه های کمی وجود دارند که برای هوادارن و منتقدین آثار ماندگاری شدند. امیدوارم شما هم با دیدن هر انیمه، انتظار دیدن شاهکار نداشته باشید. هر انیمه به نسبت آثار سایر نقاط جهان متفاوت است. اما هر انیمه ای نسبت به دیگر انیمه ها متفاوت نیست!

البته این همه از انیمه گفته شد، بد نیست نگاهی هم به تاریخچه این پویانمایی های جذاب بیندازیم. اگر دنبال اولین انیمه تاریخ هستید، گفته می شود سال ۲۰۰۵ قدیمی ترین انیمه کشف شد که از ۵۰ فریم و نقاشی مستقیم بر فیلم نگاتیو به دست آمده است و مال سال ۱۹۰۷ میلادی است. انیمه ای دیگر درسال ۱۹۱۷ خلق شد که یک اثر ۲ دقیقه ای با داستان سامورایی‌ای بود که با شمشیر جدیدش کار می کرد. اما شاید مهم ترین عامل و شخصی که انیمه را به شکلی جدی هویت بخشید و آن را انحصاری مردم ژاپن کرد، مردی به نام اوسامو تزوکا، پدیده پویانمایی ژاپن بود. او با اقتباس از انیمیشن های کلاسیک موفق والت دیزنی در آن زمان، شروع به طراحی و خلق آثار خودش کرد و با درشت کردن چشم شخصیت انیمه و بوجود آوردن تغییراتی در ساختار و فرم انیمه ها، نوآوری مهمی برای مردم سرزمین آفتاب به وجود آورد. از آثار او میتوان از پسر نجومی یا جک سیاه نام برد که به مرور زمان توانستند انیمه را در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی در ژاپن به محبوبیت برسانند و تمرکز ویژه ای را روی آن فراهم آورند. همچنین او اولین اثر مصور ژاپنی به نام Shintakarajima را در سال ۱۹۴۷ منتشر کرد که تاثیر خوبی بر مانگاها و مانگا نویسی در ژاپن گذاشت.

حرف از مانگا شد. این را هم بدانید که انیمه ها از روی مانگاها اقتباس می شوند. حال مانگا چیست؟ اگر کمیک خوان باشید و مدام کله تان در سایت های مختلف کمیک بوکی می چرخد، شاید اسم مانگا هم به گوشتان خورده باشد. مانگا به زبان ژاپنی به معنای کمیک یا کارتون است. مانگاها در واقع همان داستان های مصور ژاپنی هستند. شاید اوایل تولد انیمه زیاد بهشان توجه نمی شد. اما در حال حاضر، منبع تولید انیمه ها، مانگاها هستند. اولین مجله هفتگی مانگا، مجله شونن جامپ هفتگی بود که در سال ۱۹۵۹ برای کودکان ژاپنی تاسیس شد. هر ماه مجلات فروانی از مانگاها منتشر می شوند که سوژه های خوبی برای استودیوهای خالق انیمه هستند. اکثرا هم بخشی از شماره های منتشر شده یک مانگا را انیمه می کنند. چرا که شاید یک مانگا بیش از ۱۰۰ قسمت ازش منتشر شده باشد! طرح اولیه داستان و شخصیت ها توسط مانگا و نویسنده اش (که به آن مانگاکا گفته می شود) ارائه شده است و این کار کارگردان است که به تصاویر درون مانگا، روح و جان ببخشد و با ارائه یک انیمه خوب و تغییرهای لازم که باید در مانگا برای متحرک شدن به وجود بیایند، اثر ماندگار دیگری پدید آورد. (که همانطور که گفتم اکثر آثار به فراموشی سپرده می شوند)

درکل اگر بتوانید آثار مناسب سلیقه خودتان، یا شاهکارهای تاریخ انیمه را بیابید و آن ها را تماشا کنید، رگه هایی از فرهنگ ژاپن، طراحی و ساختار متفاوت داستان گویی و در واقع اقتباس های زیبایی از مانگاها را خواهید یافت که با غرق کردن شما در خود، مجبورتان می کنند تا انتهای باغ بزرگ و زیبای انیمه پیش بروید و از ته دل لب به تحسین این آثار باز کنید.

 

برخی دانستنی های جالب در مورد انیمه و مانگا:

– بالاترین فروش یک انیمه تا کنون را شهر اشباح با ۲۷۵ میلیون دلار در جهان داشته است.

– سازائه سان طولانی ترین انیمه پخش شده در تاریخ است که در سال ۱۹۶۰ ساخته شده و بیش از ۶۴۳۰ قسمت دارد.

– اولین دوبله اصل انگلیسی انیمه وان پیس توسط چهارتا نوجوان انجام شده بود که آنقدر اپیزودها را دستکاری کرده بودند که انیمه از ۱۴۳ قسمت به ۱۰۴ قسمت رسیده بود.

– انیمه کد گیاس توسط شعبه ژاپنی کلبه پیتزا حمایت میشد. به همین دلیل چندبار در انیمه پیتزاهای مخصوص این شعبه نمایش داده شده اند.

– انیمه های ژاپنی و برنامه های تلویزیونی ۶۰ درصد از سرگرمی های مربوط به پویانمایی را تشکیل می دهند.

– همه مانگاها با دست کشیده می شوند.

– بیشتر کاغذهای ژاپن بیشتر برای چاپ مانگا استفاده می شوند تا سایر وسایل.

– هر ساکن ژاپن سالانه حدود ۳۰ دلار برای خریدن مانگا هزینه می کند.

– کافه های مانگا در کل ژاپن در دسترس هستند و خواننده ها می توانند از خواندن مانگای مورد علاقه شان با یک فنجان قهوه لذت ببرند.

– در ژاپن بیشتر مردم مانگا می خوانند. برعکس کمیک که کم و بیش به کودکان محدود شده است.

– دستیارهای مانگاکا عموما از خود مانگاکا بهتر نقاشی می کشند.

– ممکن است صفحات یک مجله مانگا به بیشتر از ۳۰۰ صفحه برسد.

 

شما خوانندگان عزیز پارک انیمه چه نکات و دانستنی‌های دیگری از انیمه‌ها و مانگاها می‌دانید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.